Chaser: ontgrendelen van het genie van de hond die duizenden woorden kent gaat over psycholoog John Pilley, zijn Border Collie, Chaser en een pensioenproject dat baanbrekend werk heeft verricht op het gebied van dierlijke cognitie. Het is ook een inspirerend verhaal over een man wiens nieuwsgierigheid hem tot diep in de 70 heeft gehouden.
Het is geen truc
Een hond duizend woorden leren is natuurlijk heel veel werk, maar wat misschien nog moeilijker was, was collega-wetenschappers ervan te overtuigen dat een hond er zelfs één kan begrijpen. En als je hond altijd komt rennen als je 'koekje' zegt, vraag je je misschien af, wat is er mis met die wetenschappers? Deels is het dat er een lange geschiedenis is om te vechten.
"Een algemeen geloof dat eeuwen geleden begon met Descartes is dat lagere dieren niet kunnen redeneren, het zijn gewoon machines met bloed," zegt Pilley. "Die mening blijft bestaan tussen taalwetenschappers die zich niet bewust zijn van het onderzoek dat met dierenpsychologen plaatsvindt."
Maar om eerlijk te zijn, wetenschappers zijn voorzichtig omdat mensen eerder voor de gek gehouden zijn. Het dier in een beroemde zaak is vereeuwigd in het wetenschappelijke lexicon: onderzoekers praten over het vermijden van het 'slimme Hans'-effect.
Clever Hans was een vroeg 20ste-eeuws paard waarvan de trainer dacht dat hij rekenkunde kon doen - totdat een slimmere waarnemer aantoonde dat Hans eigenlijk alleen de lichaamstaal van de trainer las. Het paard, dat antwoordde door op zijn voet te tikken, had geleerd te stoppen toen de trainer onbewust ontspannen op het juiste aantal tikken.
Dieren zijn goed in het oppikken van dat soort aanwijzingen, dus experimenten moeten ze zorgvuldig uitsluiten: Krijgt je hond altijd een koekje als je voor dat specifieke kabinet staat? Wanneer gebruik je een bepaalde tone of voice?
Dus Pilley moest bijvoorbeeld bewijzen dat Chaser een stuk speelgoed kon ophalen dat hij niet kon zien, dus hij kon haar niet per ongeluk aanwijzen door naar het juiste voorwerp te kijken. Het was ook niet genoeg dat ze een woord begreep toen hij sprak - ze moest correct reageren op andere mensen, iets wat veel van onze honden niet doen met woorden en bevelen die ze lijken te kennen.
Hogere concepten
Wat het nog moeilijker maakte om de wetenschappelijke gemeenschap te overtuigen, was het soort woorden dat Pilley haar leerde. Chaser kent niet alleen eigennamen - bijvoorbeeld "beer" voor een bepaald stuk speelgoed - maar ook gemeenschappelijke zelfstandige naamwoorden, zoals "speeltje".
"Een eigennaam leren is eigenlijk niets meer dan een label voor het object", zegt Pilley. "Maar als je een zelfstandig naamwoord leert, heb je een concept geleerd."
Speelgoed als een bal, een touw, een frisbee en een knuffelbeer hebben niet allemaal dezelfde fysieke kwaliteit - wat ze definieert is het abstracte idee dat ze iets zijn waarmee je speelt. Wetenschappers hebben ooit gedacht dat dergelijke concepten uniek waren voor mensen. En zelfs in de eerste plaats realiseren zelfs menselijke kinderen zich dat niet … dat een woord als "speelgoed" kan verwijzen naar veel verschillende objecten. Maar het werk van Pilley met Chaser heeft aangetoond dat een hond dit kan begrijpen.
